Η Δημητσάνα και η Στεμνίτσα, οι δυο αυτές όμορφες ιστορικές κωμοπόλεις, γνωστές ήδη από τον δέκατο αιώνα, βρίσκονται χτισμένες πάνω στον διατηρητέο οικισμό της αρχαίας Τεύθιδος, και αποτελούν οικισμούς γεμάτους μνήμες, ιστορία και μύθους.
Δημητσάνα
Είναι ολόκληρη ένα ζωντανό μουσείο παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, με τα ωραία πετρόκτιστα κτήρια της, τα φιδωτά κατηφορικά δρομάκια της, τα γεφύρια και τις νεροτριβές της, ένα μουσείο ιστορίας με τα παλαιά μοναστήρια της, τα βυζαντινά και εκκλησιαστικά ιερά κειμήλια, την βιβλιοθήκη της με τα σπάνια έγγραφα και κώδικες, τους μπαρουτόμυλους και το μουσείο υδροκίνησης, όπως επίσης και τις αρχαιολογικές και λαογραφικές συλλογές της. Το φυσικό κάλλος του τόπου δεν είναι τυχαίο που είχε εμπνεύσει τον μύθο του ιερού λουτρού του Δία στον πόταμο εκ του οποίου ονομάστηκε Λούσιος (εκεί που λουζόταν ο Δίας). Η θέα της κοιλάδας -που ρέει ο Λούσιος από το ύψωμα της Δημητσάνας- ως τη Μεγαλόπολη και στο βάθος ο όγκος του Ταΰγετου, μένει χαραγμένη στη μνήμη. Το φυσικό κάλλος, η αρχιτεκτονική ιδιαιτερότητα, η ιστορία της αρχαίας, βυζαντινής και νεότερης Ελλάδας, η σημερινή άριστη διαχείριση του ιστορικού και καλλιτεχνικού πλούτου της κωμόπολης, όπως και η άρτια τουριστική υποδομή, καθιστούν τη Δημητσάνα μαγικό προορισμό περιήγησης και ταξιδιών. Ερχόμενος από Βυτίνα ή Ζάτουνα τη Δημητσάνα τη βλέπεις πρώτα απέναντι να «κυματίζει» στη λοφογραμμή και μετά, καθώς ο δρόμος πλησιάζει ή κατεβαίνει στην κοίτη του Λούσιου, παρατηρείς ψηλά τα πυργόμορφα σπίτια της να ξεμυτίζουν από άλλες κεραμοσκεπές ή τους βράχους. Μετά, όσο ανεβαίνεις, η πολιτεία μοιάζει με ένα πετρόκτιστο κοίλωμα, που εντυπωσιάζει! Γραφικά σπιτικά, πλακοστρωμένα δρομάκια, πελεκημένα καμπαναριά. Αποκλείεται να μην εστιάσετε το βλέμμα σας στον Πύργο Ξενιού, το μοναδικό ίσως πετρόκτιστο πενταώροφο κτίριο στην Ελλάδα, το οποίο έπαψε να λειτουργεί ως ξενώνας αλλά συνεχίζει να δεσπόζει στην περιοχή.
Γενικότερα, η Δημητσάνα είναι από τα ομορφότερα και πιο καλοδιατηρημένα χωριά της ορεινής Αρκαδίας, όντας μια από τις δημοφιλέστερες βάσεις για διαφορετικά είδη τουρισμού (ρομαντικά χειμωνιάτικα weekends, εναλλακτικές εξορμήσεις στον Λούσιο και οικογενειακές εκδρομές).
Το μουσείο της υδροκίνησης
Ένα από τα 7 θεματικά μουσεία του Πολιτιστικού Ιδρύματος του Ομίλου Πειραιώς, που υποστηρίζει την διάσωση της πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας, είναι το μουσείο της υδροκίνησης στη Δημητσάνα.
Οι μπαρουτόμυλοι είναι συνδεδεμένοι με το όνομα της Δημητσάνας, από τα πρώτα χρόνια της τουρκοκρατίας. Όλο το μπαρούτι της επανάστασης του 1821 φτιαχνόταν εδώ στη Δημητσάνα, σε 90 μπαρουτόμυλους που παίρνανε ζωή από τα νερά του ποταμού Λούσιου. Ξύλινα καδρόνια ανεβοκατέβαιναν με τη βοήθεια του νερού, που γύριζε ένα μεγάλο ξύλινο άξονα. Κάτω από κάθε καδρόνι ένα πέτρινο γουδί, όπου το νίτρο (νιτρικό κάλιο) ανακατευόταν με θείο και άνθρακα και γινόταν μπαρούτι, κάτω από τα αλλεπάλληλα χτυπήματα των καδρονιών. Δίκαια το μουσείο συγκεντρώνει το ενδιαφέρον όλων των επισκεπτών.
Τα μοναστήρια
Λίγο μετά την Δημητσάνα συναντάμε την Στεμνίτσα, εξίσου φημισμένη για τα παραδοσιακά σπίτια και καλντερίμια της και λίγο μετά δύο από τα φημισμένα μοναστήρια της περιοχής, την Ιερά Μονή Φιλοσόφου, με το κρυφό σχολειό και την φωλιασμένη στον κάθετο βράχο Ιερά Μονή Προδρόμου. Οι φιλόξενοι καλόγεροι προσφέρουν λουκούμι και καφέ στους πολλούς επισκέπτες των μονών, κάθε μέρα.
Στεμνίτσα
Σε απόσταση 45 χιλ. δυτικά της Τρίπολης βρίσκεται και η Στεμνίτσα, ένα γραφικότατο ορεινό χωριό, από τα πιο όμορφα και ιστορικά χωριά της Αρκαδίας και της Πελοποννήσου. Χτισμένη αμφιθεατρικά στις δυτικές πλαγιές του Μαινάλου, στους πρόποδες της Κλινίτσας και σε υψόμετρο 1100μ, γοητεύει με την παραδοσιακή αρχιτεκτονική της, τα αρχοντικά της, τις ωραίες βυζαντινές εκκλησίες, τα γραφικά καλντερίμια της που χάνονται μέσα στις καρυδιές και τις κερασιές, τα πέτρινα κεφαλόβρυσα κάτω από τη σκιά αιωνόβιων πλατάνων και με τη μεγαλειώδη θέα των απόκρημνων κορυφών που την περιβάλλουν. Η Στεμνίτσα αποτελεί δημοφιλή βάση διαμονής στην περιοχή αλλά και κλασική στάση για βόλτα στα σοκάκια με τα υπέροχα σπίτια και για φαγητό ή γλυκό στην πλατεία ( η Στεμνίτσα φημίζεται για τα αμυγδαλοτά της ).
Εκτός από τον κεντρικό δρόμο με τα εντυπωσιακά πυργόσπιτα, η συνοικία Παλαμηδέικα, το ανηφορικό μονοπάτι που οδηγεί στη Μάνα του Νερού (την πηγή ύδρευσης του χωριού), η πλαγιά της Πέρα Μεριάς, γεμάτη κυπαρίσσια, το Αεράκι, απΆ όπου απολαμβάνετε υπέροχο ηλιοβασίλεμα στο Ιόνιο και στα βουνά της Ζακύνθου, καθώς και το μοναστήρι της Ζωοδόχου Πηγής με το νερόμυλο του Τσαγκούρου είναι ορισμένες προτάσεις για κοντινές εξορμήσεις.
Τι να δείτε: Λαογραφικό Μουσείο
Από τα πιο αξιόλογα στο είδος του. Παρουσιάζονται αναπαραστάσεις παραδοσιακών εργαστηρίων, εσωτερικό στεμνιτσιώτικου σπιτιού, μεταβυζαντινές εικόνες, έργα μεταλλοτεχνίας, κεραμικής, ξυλογλυπτικής, κεντήματα, φορεσιές, εκκλησιαστικά σκεύη, φιγούρες θεάτρου σκιών φιλοτεχνημένες από τον καραγκιοζοπαίκτη Λάμπρου Καραδήμα κ.ά.