Ιστορικά οχήματα & προστασία της αυτοκινητιστικής κληρονομιάς

Μιχάλης Μάρκου, MBA*
Διευθυντικό Στέλεχος-Σύμβουλος Επιχειρήσεων
& Καθηγητής Διοίκησης Επιχειρήσεων/Marketing

Ιστορικά αυτοκίνητα: οι θεματοφύλακες του παρελθόντος

Ο χαρακτηρισμός ενός αυτοκινήτου ως ιστορικού δεν σχετίζεται αποκλειστικά με την ηλικία του, αν και αυτή αποτελεί βασικό κριτήριο. Γενικώς, ένα όχημα που έχει ξεπεράσει την 30ετία από την πρώτη του κυκλοφορία μπορεί να θεωρηθεί ιστορικό, εφόσον πληροί συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Πέρα από το χρονικό όριο, η ουσιαστική του αξία έγκειται στην αυθεντικότητα και στην πιστή διατήρηση του χαρακτήρα που του έδωσε ο κατασκευαστής. Ένα ιστορικό αυτοκίνητο δεν είναι απλώς ένα παλιό όχημα αλλά είναι φορέας ιστορίας, τεχνολογίας και κουλτούρας. Αντικατοπτρίζει την αισθητική της εποχής του, την τεχνολογική πρόοδο, αλλά και το πνεύμα της κοινωνίας στην οποία γεννήθηκε. Ένα Volkswagen Beetle, μια Citroën DS ή ένα Mini ή ένα Fiat 500 δεν είναι μόνο μέσα μετακίνησης, αλλά κομμάτια ζωντανής μνήμης που μιλούν για την καθημερινότητα, τις τάσεις και τις ανάγκες μιας ολόκληρης εποχής.
 
Η κατοχή και η συντήρηση ενός ιστορικού αυτοκινήτου δεν είναι απλώς ένα προσωπικό χόμπι, αλλά μια μορφή πολιτιστικής ευθύνης. Οι ιδιοκτήτες τους λειτουργούν ως θεματοφύλακες ενός κομματιού της παγκόσμιας βιομηχανικής κληρονομιάς, διασφαλίζοντας ότι οι μελλοντικές γενιές θα μπορούν να θαυμάσουν και να μελετήσουν την τεχνολογία και την αισθητική προηγούμενων εποχών. Δεν είναι τυχαίο ότι πολλά ιστορικά οχήματα εκτίθενται σε μουσεία ή λαμβάνουν μέρος σε εκδηλώσεις αναβίωσης, όπου οι θεατές έχουν την ευκαιρία να δουν από κοντά πώς λειτουργούσαν και ποιο ρόλο έπαιξαν στην κοινωνία. Μέσα από τέτοιες δράσεις, τα ιστορικά αυτοκίνητα ξεπερνούν τον ιδιωτικό χώρο του συλλέκτη και γίνονται ζωντανό κομμάτι της συλλογικής μνήμης.
 
Παράλληλα, τα ιστορικά αυτοκίνητα αποτελούν πηγή έμπνευσης για τους σύγχρονους σχεδιαστές και μηχανικούς, καθώς συχνά στοιχεία του παρελθόντος επανεμφανίζονται σε νέες δημιουργίες. Η διαχρονικότητα των γραμμών, η μηχανική απλότητα ή ακόμη και η φιλοσοφία που ενσάρκωναν κάποτε, λειτουργούν σαν γέφυρα ανάμεσα στο χθες και το σήμερα, δείχνοντας ότι η αυτοκίνηση δεν είναι μόνο τεχνολογική εξέλιξη αλλά και πολιτιστικό αφήγημα που συνεχίζεται.

Συλλεκτικά αυτοκίνητα: η κορυφή της σπανιότητας

Η συλλεκτικότητα αποτελεί την ανώτερη διάσταση της αξίας ενός ιστορικού αυτοκινήτου. Ένα συλλεκτικό όχημα μπορεί να είναι ιστορικό, αλλά δεν είναι όλα τα ιστορικά αυτοκίνητα, συλλεκτικά. Αυτό που το ξεχωρίζει είναι η σπανιότητα, η μοναδικότητα και η αναγνωρισιμότητά του. Ενδέχεται να πρόκειται για μοντέλα περιορισμένης παραγωγής, για εκδόσεις που συνδέθηκαν με αγωνιστικές επιτυχίες, αυτοκίνητα διάσημων προσωπικοτήτων ή για αυτοκίνητα που σημάδεψαν ένα τεχνολογικό άλμα. Η αγορά των συλλεκτικών αυτοκινήτων λειτουργεί σε μεγάλο βαθμό όπως η αγορά έργων τέχνης. Η αξία δεν είναι μόνο χρηστική, αλλά καθαρά συναισθηματική και πολιτιστική, ενώ καθορίζεται από τη ζήτηση, τη σπανιότητα και τη γενικότερη σημασία του μοντέλου. Μια Ferrari 250 GTO, μια Lamborghini Miura, μια Porsche 959 ή ακόμα και ένα περιορισμένης έκδοσης μοντέλο μαζικής παραγωγής μπορεί να φτάσει σε τιμές που ξεπερνούν κάθε λογική, όχι επειδή είναι απλώς παλιά, αλλά επειδή ενσαρκώνουν το απόλυτο όνειρο της αυτοκίνησης. Επιπλέον, η συλλεκτική αξία ενισχύεται σε συγκεκριμένες περιπτώσεις  στα οχήματα με σπάνιες ή ειδικές εκδόσεις, όπως τα 2πορτα μοντέλα σε σύγκριση με τα 4πορτα ή station wagon (πχ. Lancia Kappa Coupe) ή οι πιο ακριβές εκδόσεις ενός μοντέλου (πχ. Ford Sierra Ghia) ή φορούσαν τον ισχυρότερο κινητήρα μιας εταιρείας (πχ. Alfa Romeo GTV 3.2 V6 Busso) ή εκείνα που παράχθηκαν σε περιορισμένα κομμάτια (πχ. Alfa Romeo 8C), αφού αποκτούν πολύ μεγαλύτερη ζήτηση και αναγνώριση στην αγορά των συλλεκτών. Η αυστηρή επιλογή και η πιστή διατήρηση της αυθεντικότητας είναι αυτή που διαχωρίζει τα πραγματικά ιστορικά και συλλεκτικά αυτοκίνητα από τα απλά παλιά οχήματα.

Η αξία ενός συλλεκτικού αυτοκινήτου συχνά ξεπερνά την έννοια της κατοχής ενός μηχανικού αντικειμένου και αγγίζει τα όρια της τέχνης. Κάθε τέτοιο όχημα αποτελεί μοναδικό έκθεμα, το οποίο αντανακλά όχι μόνο το τεχνικό επίπεδο της εποχής του, αλλά και το πάθος των ανθρώπων που το σχεδίασαν και το οδήγησαν. Οι δημοπρασίες που πραγματοποιούνται διεθνώς αποτελούν χαρακτηριστικό παράδειγμα, όπου μοντέλα με ιδιαίτερη ιστορία ή περιορισμένη παραγωγή φτάνουν σε τιμές-ρεκόρ, καταρρίπτοντας κάθε προσδοκία. Σε αυτό το πλαίσιο, το συλλεκτικό αυτοκίνητο δεν είναι απλώς ένα μέσο μετακίνησης, αλλά ένα πολιτιστικό αντικείμενο με διαχρονική αξία, ικανό να εμπνεύσει και να συγκινήσει, ακριβώς όπως ένας πίνακας ζωγραφικής ή ένα σπάνιο γλυπτό. Μάλιστα βάσει διεθνών ερευνών, τα κλασικά οχήματα, σημειώνουν αναμφισβήτητα μεγάλες αποδόσεις τα τελευταία χρόνια λόγω της σπανιότητάς τους και των ξεχωριστών χαρακτηριστικών τους. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα (που μέτρησε το μέσο όρο της απόδοσης 10 σπάνιων περιουσιακών στοιχείων όπως είναι οι πολύτιμοι λίθοι, τα συλλεκτικά έπιπλα, τα κρασιά, κ.λπ.,) η απόδοση των συλλεκτικών οχημάτων έχει ανέβει την τελευταία δεκαετία 165%. Πρόκειται για τη δεύτερη υψηλότερη απόδοση μετά τα σπάνια συλλεκτικά ουίσκι (428%).

Η αξία ενός συλλεκτικού αυτοκινήτου συχνά ξεπερνά την έννοια της κατοχής ενός μηχανικού αντικειμένου και αγγίζει τα όρια της τέχνης. Κάθε τέτοιο όχημα αποτελεί μοναδικό έκθεμα, το οποίο αντανακλά όχι μόνο το τεχνικό επίπεδο της εποχής του, αλλά και το πάθος των ανθρώπων που το σχεδίασαν και το οδήγησαν. Οι δημοπρασίες που πραγματοποιούνται διεθνώς αποτελούν χαρακτηριστικό παράδειγμα, όπου μοντέλα με ιδιαίτερη ιστορία ή περιορισμένη παραγωγή φτάνουν σε τιμές-ρεκόρ, καταρρίπτοντας κάθε προσδοκία. Σε αυτό το πλαίσιο, το συλλεκτικό αυτοκίνητο δεν είναι απλώς ένα μέσο μετακίνησης, αλλά ένα πολιτιστικό αντικείμενο με διαχρονική αξία, ικανό να εμπνεύσει και να συγκινήσει, ακριβώς όπως ένας πίνακας ζωγραφικής ή ένα σπάνιο γλυπτό. Μάλιστα βάσει διεθνών ερευνών, τα κλασικά οχήματα, σημειώνουν αναμφισβήτητα μεγάλες αποδόσεις τα τελευταία χρόνια λόγω της σπανιότητάς τους και των ξεχωριστών χαρακτηριστικών τους. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα (που μέτρησε το μέσο όρο της απόδοσης 10 σπάνιων περιουσιακών στοιχείων όπως είναι οι πολύτιμοι λίθοι, τα συλλεκτικά έπιπλα, τα κρασιά, κ.λπ.,) η απόδοση των συλλεκτικών οχημάτων έχει ανέβει την τελευταία δεκαετία 165%. Πρόκειται για τη δεύτερη υψηλότερη απόδοση μετά τα σπάνια συλλεκτικά ουίσκι (428%).

Οι κατηγορίες της FIVA

Για να αποφευχθεί η ασάφεια και να υπάρξει μια παγκόσμια κοινή γλώσσα, η FIVA έχει θεσπίσει σαφή κατηγοριοποίηση των ιστορικών οχημάτων. Η κατάταξη αυτή βασίζεται στην περίοδο κατασκευής τους και αποτυπώνει την τεχνολογική εξέλιξη της αυτοκίνησης μέσα στον χρόνο. Σύμφωνα με τον κώδικα εκδηλώσεων Regularity της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας FIVA, τα οχήματα κατατάσσονται στις κάτωθι κατηγορίες:

• Κατηγορία A "Ancestor": οχήματα κατασκευασμένα μέχρι 31/12/1904
• Κατηγορία B "Veteran": οχήματα κατασκευασμένα από 1/1/1905 έως 31/12/1918
• Κατηγορία C "Vintage": οχήματα κατασκευασμένα από 1/1/1919 έως 31/12/1930
• Κατηγορία D "Post Vintage": οχήματα κατασκευασμένα από 1/1/1931 έως 31/12/1945
• Κατηγορία E "Post War": οχήματα κατασκευασμένα από 1/1/1946 έως 31/12/1960
• Κατηγορία F "Classic": οχήματα κατασκευασμένα από 1/1/1961 έως 31/12/1970
• Κατηγορία G: οχήματα κατασκευασμένα από 1/1/1971 έως 31/12/1980
• Κατηγορία H: οχήματα κατασκευασμένα από 1/1/1981 έως τη συμπλήρωση της 30-ετίας όπως ορίζει ο κανονισμός της FIVA

Η αδιαπραγμάτευτη αξία της αυθεντικότητας

Είναι κρίσιμο να τονιστεί ότι για να χαρακτηριστεί ένα αυτοκίνητο young timer, ιστορικό ή συλλεκτικό, δεν αρκεί η ηλικία ή η φήμη του. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η αυθεντικότητα του. Θα πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι μιλάμε για αυτοκίνητα παραγωγής μόνο και όχι για ειδικές ή αγωνιστικές περιπτώσεις/κατασκευές όπως αυτοκίνητα ράλι, αυτοκίνητα drift, μονοθέσια αγωνιστικά, ή ακόμα και custom (Hot Rods, Street Rods, Lowriders ή Restomods).
 
Ένα ιστορικό όχημα παραγωγής οφείλει να φέρει όλα τα χαρακτηριστικά με τα οποία βγήκε από το εργοστάσιο, χωρίς μετατροπές ή επεμβάσεις που αλλοιώνουν τον χαρακτήρα του. Η μετέπειτα τοποθέτηση υγραερίου(!), η προσθήκη αεροτομών, οι αισθητικές παρεμβάσεις (εσωτερικά ή εξωτερικά) που δεν συμβαδίζουν με τον αρχικό σχεδιασμό ή οι μηχανικές μετατροπές όπως ο υπερκυβισμός της μηχανής ακυρώνουν αυτομάτως την ιδιότητα ενός αυτοκινήτου να θεωρηθεί ιστορικό ή συλλεκτικό. Η πιστή συντήρηση και αποκατάσταση με γνήσια ανταλλακτικά είναι ο μοναδικός δρόμος για τη διατήρηση της αυθεντικότητας, καθώς αυτή αποτελεί το θεμέλιο πάνω στο οποίο χτίζεται όλη η αξία ενός τέτοιου οχήματος.
 
Δυστυχώς, στην Ελλάδα παρατηρείται συχνά το φαινόμενο ορισμένοι ιδιώτες πωλητές να είναι ανίδεοι/άσχετοι/αυτόκλητοι ειδικοί και να χαρακτηρίζουν μόνοι τους ως ιστορικό ή συλλεκτικό οποιοδήποτε παλαιό αυτοκίνητο, ανεξαρτήτως της κατάστασής του ή των παρεμβάσεων που έχει δεχθεί. Έτσι, κυκλοφορούν στην αγορά οχήματα με αλλοιωμένη ταυτότητα (που η πιάτσα τα χαρακτηρίσει ως "μαϊμού"), τα οποία παρουσιάζονται ως "αυθεντικά" ενώ στην πραγματικότητα έχουν χάσει κάθε ιστορική τους αξία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η τοποθέτηση συστημάτων υγραερίου σε οχήματα που έχουν χαρακτηριστεί ή επιχειρούν να χαρακτηριστούν ιστορικά. Η πρακτική αυτή, πέρα από τον τραγελαφικό χαρακτήρα της, ακυρώνει εξ' ορισμού την αυθεντικότητα του αυτοκινήτου. Εισάγεται απλώς για να μειωθεί το κόστος καυσίμου, με σκοπό το καθημερινό του «άραγμα» στους δρόμους σαν να ήταν ένα σύγχρονο μέσο μετακίνησης, γεγονός που έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τον ρόλο και τη φύση ενός ιστορικού οχήματος.
 
Αντίστοιχα, ο υπερκυβισμός κινητήρων, που συχνά δεν δηλώνεται καν επισήμως στο Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών, αποτελεί μια ακόμη «πατέντα» που επιχειρούν κάποιοι να περάσουν ως αθώα βελτίωση. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για σοβαρή αλλοίωση της εργοστασιακής ταυτότητας ενός μοντέλου, η οποία αφενός το καθιστά μη αυθεντικό, αφετέρου ανοίγει τον δρόμο για αθέμιτη κερδοσκοπία, καθώς τέτοια οχήματα πωλούνται ως δήθεν σπάνια ή πιο «δυνατά» από όσο πραγματικά είναι. Οι πρακτικές αυτές όχι μόνο υποβαθμίζουν την αξία της συλλογής και της κληρονομιάς που οφείλουμε να σεβαστούμε, αλλά δημιουργούν και μια στρεβλή εικόνα στην αγορά, εις βάρος των σοβαρών συλλεκτών που επενδύουν χρόνο και χρήμα για να διατηρήσουν την αυθεντικότητα.
 
Εξίσου σοβαρό πρόβλημα στην ελληνική πραγματικότητα αποτελεί και η ανεξέλεγκτη τοποθέτηση αξεσουάρ ή εξαρτημάτων που δεν ανήκαν ποτέ στις εργοστασιακές προδιαγραφές του οχήματος. Τιμόνια, αεροτομές, σπόιλερ, τροποποιημένες μάσκες, ζάντες υπερμεγέθους ή άλλα στοιχεία που αλλοιώνουν ριζικά τον σχεδιασμό, αφαιρούν από το αυτοκίνητο κάθε ίχνος αυθεντικότητας και το μετατρέπουν σε μια παραμορφωμένη εκδοχή του εαυτού του. Οι παρεμβάσεις αυτές, πέρα από την αισθητική τους κακοποίηση, υπονομεύουν τον ιστορικό χαρακτήρα του οχήματος και συχνά παρουσιάζονται λανθασμένα ως «βελτιώσεις», ενώ στην πραγματικότητα πρόκειται για αλλοιώσεις που ακυρώνουν την αναγνώριση του αυτοκινήτου ως ιστορικού ή συλλεκτικού. Η διατήρηση του αρχικού σχεδιασμού, ακόμη και στις μικρότερες λεπτομέρειες, είναι θεμελιώδης προϋπόθεση ώστε ένα κλασικό αυτοκίνητο να διατηρεί την αξία του και να χαίρει της εκτίμησης που του αξίζει.